Văn Bản đã trở thành một tồn tại song song và độc lập với sách. Hình thức tạp chí cho phép correspondence trong việc đọc rộng và linh hoạt hơn nhiều. Để duy trì nhịp chung, chúng tôi sẽ duy trì một nhật ký cập nhật theo tuần cho mỗi kỳ Văn Bản. Độc giả không tiện theo dõi ở trang Facebook hoặc Instagram
Văn Bản Xuân 2025 mở ra vào ngày 27/03/2025 và sẽ đóng ở text số 70.
April 8, 2025
Phần lớn độc giả đã xác nhận đặt ba quyển kỳ này qua mail. Nếu chưa được liên lạc, xin nhắn cho chúng tôi hoặc chủ động đặt trên website: https://vitanova.vn/so-dong-2024/ Sẽ kịp có sách đọc cho kỳ nghỉ dài sắp tới.
Sau quyển số 66 này, đã có thể bỏ các kỳ đối với sách: đợt tới sẽ là Không Mùa Nào thứ nhất, Non-Saison. Sau khi cho đi cùng nhau đủ một vòng thì chỉ tạp chí Văn Bản theo nhịp đó, còn sách rẽ sang hướng khác. Với sách, nhịp không phải là periodic, mà cần hướng đến eternity: dựng ra một thế giới đầy đủ, với các tầng phản chiếu.
Cũng đã có thể thấy rõ đợt sách tiếp theo - năm quyển: Lý thuyết tầng lớp nhàn rỗi của Thorstein Veblen, Washington Square của Henry James, Một người tên là Thứ Năm của Chesterton, Những nỗi hoảng hốt của cậu học sinh Torless của Robert Musil. Quyển thứ năm sẽ là một tái bản (đã đến lúc).
Đợt sau đó sẽ nhiều hơn, với Joseph Conrad là trọng yếu, và ngay sau đó có thể nghĩ đến một Joseph Conrad - Toàn bộ truyện. Thực sự làm tất tật một tác giả: như thế sẽ là thế nào?
April 9, 2025
Ngày cuối cùng của năm ngoái, một độc giả mail tới, bảo có dịch một vài text trong Livro do Desassossego của Pessoa từ tiếng Anh, nhưng text lại lạc đâu đó trên đường. Mãi tuần trước text mới đến nơi, vừa kịp để mở ra vòng mới. Vậy nên đây là text ấy, ở dạng nguyên bản, inédit. Có những lúc cũng cần như vậy: Inédit: Sách của Pessoa
Văn Bản kỳ Xuân cũng thêm vài text mới, nhích đến con số 10:
Tiếp tục các trò chuyện của Philip Roth, lần này là với Edna O’Brien: Philip Roth: Trò chuyện với Edna O’Brien (Cuộc chuyện lần trước, nhiều người còn nhớ, là với Trò chuyện với Isaac Bashevis Singer về Bruno Schulz, Kafka và kinh nghiệm Do Thái.)
Tiếp tục chủ đề Joseph Conrad và correspondence. Lần này là Conrad từ cái nhìn của Bertrand Russell. "Con người không bay như đại bàng mà bay như loài bọ cánh cứng." Bertrand Russell gặp Joseph Conrad
Cũng tiếp tục Mardi của Melville, đã đến kỳ thứ hai: Làm bạn với vua. Đây sẽ là tác phẩm có dung lượng thực sự lớn đầu tiên hoàn toàn phơi ơ tông trên Văn Bản. Phơi ơ tông là một truyền thống, một truyền thống hết sức quan trọng. Nếu không có periodical thì nhiều sự viết sẽ không thể thình hành cho nổi. Khối lượng choáng váng của sản xuất tiểu thuyết thế kỷ 19 (Balzac, Dumas, Dostoevsky, để chỉ điểm một vài cái tên) được tạo ra từ nhịp của tạp chí, những cơn bệnh định kỳ. Quyển sách thành hình từ phơi ơ tông không thể còn như trước. Thêm một lần nữa, đó là chuyển hóa: đảo ngược để thành hình. Mardi sẽ được phơi ơ tông vào thứ Ba hằng tuần, cho đến hết. Sau Jacket trắng và Ngắn, Melville một lần nữa hiện ra, cùng nhịp với Joseph Conrad và Henry James trong cuộc mở rộng chân trời.
April 16, 2025
tuần thứ ba của tháng Tư, Văn Bản kỳ Xuân đến text số 13
tiếp tục Elsa Morante: kỳ thứ ba phơi ơ tông “Aracoeli”, cuốn tiểu thuyết cuối cùng (cũng sẽ sớm có kỳ tiếp theo “Hòn đảo của Arturo”); người đảm nhận “Aracoeli” là Thanh Nghi, với “Ba lối tới hồ” (Ingeborg Bachmann) đã xuất bản kỳ trước; đợt sách tới, Thanh Nghi cũng sẽ tham gia với một tiểu thuyết Henry James.
cũng mạch Elsa Morante, tiểu luận “Về sự phong tình trong văn chương”, Huỳnh Bất Thức dịch; ở đây Morante bình luận tiểu thuyết Umberto Saba người Ý đồng hương (đó cũng là một người viết châm ngôn - một số đã xuất hiện trong Văn Bản kỳ trước)
sau “Bertrand Russell gặp Joseph Conrad”, Bùi Gia Bin thêm một báo cáo: “Borges về Chesterton” (một cuộc đọc thần sầu nối vào Edgar Allan Poe lẫn Kafka); Chesterton là tác giả cuốn thứ hai mà Bùi Gia Bin phụ trách, thuộc đợt sách tới
cuối cùng, như đã hẹn, Khương Anh phơi ơ tông “Mardi” của Melville thứ ba hằng tuần, đã đến kỳ thứ ba; kỳ trước, Jarl và “tôi” liều lĩnh rời tàu Arcturion giữa đêm, lặng lẽ hạ thuyền trong lúc cả tàu còn chìm trong giấc ngủ; kỳ này (chương VII–X), hành trình trôi dạt bắt đầu; cái chết hiện ra như người bạn đồng hành câm lặng.
April 22, 2025
Tuần thứ tư của tháng Tư, Văn Bản kỳ Xuân đã đến text số 28
Primo Levi sẽ là một nhân vật quan trọng của kỳ này, bắt đầu với hai text, "Lilith" một truyện ngắn, và cuộc trò chuyện với Philip Roth, về kinh nghiệm Do Thái, "Có được là người" và văn chương Ý từ Italo Svevo đến Alberto Moravia, Huỳnh Bất Thức dịch
Melville tiếp tục: Mardi (kỳ 4) (Khương Anh dịch) cùng hai truyện ngắn trình hiện một Melville đất liền: "Cúc-cà-cúc-cu" & "Tôi và ống khói của tôi" - Bùi Gia Bin dịch
Mario Vargas Llosa viết tiểu luận cũng sẽ là một chủ đề quan trọng, đã có ba text: "Mario Vargas Llosa về Elias Canetti", "Văn chương và cuộc đời" và "Cá gặp nước (chương I)" - hồi ký viết năm 1993, Huỳnh Bất Thức dịch
Từ Conrad đến Naipaul (xem post ngay trước): Naipaul đọc Conrad như thế nào, cùng "The Enigma of Arrival", Anh Hoa dịch; nhân vật tiếp theo thuộc mạch này sẽ là Graham Greene
Tiếp tục chương trình Henry James: quyển sách thuộc đợt tới là "Washington Square", Thanh Nghi phụ trách
Mở rộng vệt Đức - Áo đầu thế kỷ: "Biện hộ nhỏ cho kinh nghiệm cảm năng" của Hans Robert Jauss (1921-1997) đại diện lớn của thông diễn học (hermeneutics) hiện đại và cũng là một nhân vật mênh mông thuộc vào dòng của các philologist người Đức. Đặc biệt, Jauss có rất nhiều đóng góp cho lý thuyết về sự tiếp nhận cùng khái niệm trung tâm "chân trời"
Hai tiểu luận, "Nối vào nhau" (Cao Việt Dũng đọc "Tristram Shandy") & "Tưởng tượng và thực tại" (Công Hiện đọc Joseph Conrad)
Và tiếp tục các châm ngôn - những quyển sổ chỉ được đọc sau khi qua đời, như thể cuộc đời được dùng đẻ "ấp" những tác phẩm ấy: "Lichtenberg nói" (đó là nhân vật mà chính Wittgenstein cũng hết sức ngưỡng mộ)
April 25, 2025
Nhìn hay không nhìn?
Trong Henry James có một dạng nhân vật lặp đi lặp lại: không muốn được miễn khỏi buồn vui sướng khổ của con người nhưng vẫn khăng khăng rằng mình sẽ hạnh phúc, muốn nhìn thật rộng nhưng không muốn dính gì đến những bê bối và bẩn thỉu, buông mình cho nỗi tò mò nhưng vẫn tin rằng có thể giữ được sự trong trắng nguyên thủy, thường trực hãi hùng, lơ lửng ngay trên vực thẳm nhưng cũng không thể sống nổi nếu không như thế.
Từ quãng sau của Henry James nhìn lại quãng đầu là một cú thốc rợn người: làm sao mà lại có thể như vậy được.
Đoạn dưới đây nằm trong một truyện đang tiến hành: chính James lúc này cũng không thực sự biết mình đang làm gì. Đó là những nét cọ dò. Chỉ sau đó mới có những truyện như “Con quái vật trong rừng” và “Ban thờ người chết”. Nhưng có một điều gì đó chỉ hiện ra trong cuộc thử nghiệm này, không còn nữa về sau:
“Lời cuối thực sự của cô - cho đến khi có gì thay thế nó - là cô sẽ không bỏ rơi người bạn kia, và lời ấy vẫn bám chặt cô qua mọi bập bềnh, rằng cô vẫn đang ở đúng vị trí, giữ danh dự của mình. Người bạn kia đã cho thấy một phẩm hạnh đẹp đến vậy, thế thì hẳn rồi, cuối cùng anh sẽ lại hiện ra, vừa đủ để giải thoát cho cô, để trao cho cô một điều gì đó mà cô có thể mang theo. Cô thấy điều ấy, bắt được nó, đôi khi - món quà chia tay của anh; và có những khoảnh khắc cô cảm thấy mình như một kẻ ăn xin ngồi chờ, tay đưa ra trước một người phát chẩn cứ loay hoay mãi. Cô không lấy những đồng sovereign, nhưng cô sẽ nhận penny. Cô nghe thấy, bằng tưởng tượng, tiếng đồng xu nhỏ ngân trên mặt quầy. “Đừng vì một ca tệ thế này mà chần chừ thêm nữa,” anh sẽ nói. “Cô đã làm tất cả những gì có thể. Tôi cảm ơn, tôi xá miễn và giải thoát cho cô. Cuộc đời sẽ cuốn chúng ta đi. Tôi không biết nhiều về cuộc đời cô, dù thực lòng cũng từng quan tâm, nhưng tôi đoán hẳn cô cũng có một cuộc đời. Còn tôi, cuộc đời sẽ đưa tôi đi - đến đâu thì tùy. Thế nhé! Tạm biệt.” Và rồi, thêm lần nữa, cho đóa hoa mong manh dịu dàng nhất: “Chỉ là, tôi nói - trông này!” Cô đã lộng toàn bộ ảnh tượng ấy trong một khung sắc nét, ở đó có cả hình ảnh chính cô sẽ lần nữa từ chối “trông này”, từ chối, như cô có thể nói, trông vào bất cứ đâu, nhìn bất cứ điều gì. Thế nhưng chính trong cơn giãy giụa muốn thoát ra ấy, cô lại thấy nhiều hơn bao giờ hết.”
April 29, 2025
Tiếp tục phần 5 tiểu thuyết “Mardi” của Melville: “Một mũi may chóng hơn chín mũi vá chầy” và thêm hai Melville ngắn: "Jimmy Rose" cùng “Người kéo vĩ cầm”.
Cả hai đều là truyện đất liền, viết vào quãng 1854 - 1855, những năm im lặng sau chuỗi sáng tạo dồi dào ban đầu. Cũng giai đoạn này, Melville viết "Tôi và ống khói của tôi" cùng "Bartleby" và "Benito Cereno" (hai truyện thuộc tập The Piazza Tales, đã được FORMApubli in dưới nhan đề “Ngắn”).
Mardi phần 5 (Khương Anh dịch)
Jimmy Rose (Bùi Gia Bin dịch)
Người kéo vĩ cầm (Gia Hải dịch)
“Ngắn” đã xuất bản có sáu truyện. “Ngắn” tiếp theo sẽ có chín truyện. Như vậy là đủ Melville ngắn. Cùng với hai Melville dài - “Jacket Trắng” và “Mardi”, chúng ta đã rất gần việc dựng lại tương đối đầy đủ chân dung ấy. Công việc đang tiến hành có thể theo dõi ở index
Như vậy là, bên cạnh hai trục chính Henry James cùng Joseph Conrad, ta có Melville cùng Stevenson (sẽ sớm có thông báo). Sự hãi hùng đích thực của văn chương Melville không nằm ở bão (như Conrad) mà ở những quãng biển lặng. Đó là người biết tạo ra cả thế giới từ chẳng có gì. Chỉ cần một lần lên đường là đủ để Melville có được toàn bộ kinh nghiệm cho những cuốn tiểu thuyết về biển của mình. Đó không phải là một hải nhân lâu năm và lão luyện, một sói biển (như Joseph Conrad chẳng hạn). Điều dẫn dắt nhân vật ấy luôn luôn là "nỗi ngứa ngáy những điều xa xôi" (Moby-Dick).
May 1, 2025
Mọi thứ bắt đầu thực sự dày và tỏa nhánh: mỗi người đã dần ổn định chỗ, tìm được cho mình một con đường để đi trong mê cung.
Sang được tháng Năm, Văn Bản kỳ Xuân đến text số 43.
Tiếp tục hồi ký của Mario Vargas Llosa, con người có cuộc đời vô cùng phong phú, và cũng tiếp tục mạch Elsa Morante tiểu luận về một quảng trường. Ở đây, Elsa nói đến một từ rất thường xuyên bị hiểu nhầm: "baroque". Ở biểu nghĩa đầy của nó, Baroque, cũng ngang với Lãng Mạn, không bị cạn kiệt đi bên trong một giai đoạn lịch sử, mà là một yếu tố thực của tự nhiên và của trí tưởng tượng, nhất thiết phải có thì cuộc sống mới đầy đủ được.
Chúng ta cũng sẽ sớm đến với một từ khác có số phận gian truân không kém: "gothic". Các từ cũng cần thực hiện các bài tập giãn người cho thẳng lại, sau những vẹo vọ bị gí lên mình.
"Tristram Shandy" của đợt sách vừa rồi giúp nối và xếp lại không ít điều. Một cái nhìn thế kỷ 18 bằng con đường của tiếng cười, với điểm quy chiếu là Cervantes:
Sterne và Swift
Sterne và (Le)sage
Melville tiếp tục và thực sự ồ ạt. "Jimmy Rose" và “Người kéo vĩ cầm” đều là truyện đất liền, viết vào quãng 1854 - 1855, những năm im lặng sau chuỗi sáng tạo dồi dào ban đầu. Cùng với hai Melville dài - “Jacket trắng” và “Mardi” - chúng ta đã rất gần việc dựng lại tương đối đầy đủ chân dung ấy.
Như vậy là, bên cạnh hai trục chính Henry James cùng Joseph Conrad, ta có Melville cùng Stevenson (sẽ sớm có thông báo). Sự hãi hùng đích thực của văn chương Melville không nằm ở bão (như Conrad) mà ở những quãng biển lặng. Đó là người biết tạo ra cả thế giới từ chẳng có gì.
Jimmy Rose
Người kéo vĩ cầm
Mardi (kỳ 5)
Nỗi ngứa ngáy những điều xa xôi
Một số cuộc đọc: Michel Houellebecq về sách giấy, sách bỏ túi, sách bản đặc biệt. Hai độc giả gửi bài đọc, một tiểu thuyết, một thơ.
Michel Houellebecq đọc
Độc giả thứ nhất
Độc giả thứ hai
Hai nhân vật tiếp theo của chúng ta là Graham Greene và Robert Walser, sẽ sớm có thông báo.
May 2, 2025
Cũng đã có thể bắt đầu Graham Greene.
Vấn đề là ở chỗ/ The heart of the matter (1948) thuộc vào những tiểu thuyết đặc biệt nhiều tính chất tôn giáo của Greene, cùng The Power and the Glory (1940) và The End of the Affair (1951). Chuyện dựa nhiều trên kinh nghiệm của Greene thời làm tình báo cho MI6 ở Freetown, Sierra Leone hồi năm 1942. Trước đó, năm 1933, Greene đã đến Freetown một lần - chuyến đi ngẫu hứng cùng người em họ, hoàn toàn chỉ vì buồn chán - và đã có kinh nghiệm thực sự về sự ngợp cùng trận ốm thập tử nhất sinh trong rừng, gần như không có thuốc men gì ngoài muối epsom. Từ đó trở về, Greene tìm lại được hứng khởi mới sau quãng dài bế tắc và viết Journey Without Maps (1936), đồng thời chuyển từ Oxford về London, thực sự lao mình vào thế giới xuất bản.
Cùng Greene dài là các Greene ngắn. “Bên kia cầu” viết năm 1938, gần cùng thời điểm với “Trong trắng”: cả hai cùng nằm trong tập “Hai mốt truyện”, xuất bản năm 1954.
Bonus, Graham Greene, đọc François Mauriac, trước hết nhắc ngay đến cái chết của Henry James. Đó là hành động tự nối mình vào một truyền thống: nối bằng cách cự lại. Henry James từng nhìn thấy ở George Eliot giới hạn cho mức cao nhất mà tiểu thuyết Anh kiểu cũ có thể đạt tới, còn Greene thấy ở James mức cao nhất của tiểu thuyết Anh mới: một tượng đài bằng mọi giá phải vượt qua.
May 9, 2025
Sang tuần thứ hai của tháng Năm, Văn Bản đến text số 60. Chỉ mười text nữa là khép lại kỳ này.
Graham Greene tạo ra một điểm nhìn vào truyền thống Anh và Pháp, nhất là trong tương quan với Henry James cùng nhân vật đồng thời - François Mauriac ("Sa mạc tình yêu").
"Vấn đề là ở chỗ" (1948) thuộc vào những tiểu thuyết đặc biệt nhiều tính chất tôn giáo của Greene, cùng "Quyền năng và vinh quang" (1940) và "Kết thúc một chuyện tình" (1951)
Cùng Greene dài là các Greene ngắn. “Bên kia cầu” viết năm 1938, gần cùng thời điểm với “Trong trắng”: cả hai cùng nằm trong tập Hai mốt truyện, xuất bản năm 1954.
Graham Greene, đọc François Mauriac, trước hết nhắc ngay đến cái chết của Henry James
Và Mauriac cũng thấy cần phải nhìn vào Greene
Chủ đề Greene sẽ còn mở rộng, trong cái nhìn vào đế quốc ở buổi tan rã và suy tư tôn giáo (nối với Joseph Conrad).
Vẫn truyền thống James - Conrad trong formation của một nhà văn: Philip Roth trở lại với "The ghost writer" (1979) - cuốn đầu tiên trong chuỗi gần mười cuốn xoay quanh nhân vật Nathan Zuckerman. Đây là thời điểm Roth, sau nhiều mò mẫm, cuối cùng cũng biết phải làm thế nào
Cũng đã có "The Dying Animal" (2001) - cuốn cuối cùng trong chuỗi David Kepesh
Chesterton - nối vào Poe, Baudelaire và Thomas De Quincey - bắt đầu có độ dày.
Triết lý tham quan
Một bản tình ca về đầm lầy
Năm mẩu
và Borges đọc Chesterton
Chesterton tìm thấy ở Borges một trong các độc giả lý tưởng của mình, người ngay lập tức thấy ở văn chương ấy truyền thống lớn của kỳ dị và trinh thám. Nhưng điều làm nên Chesterton lại là sự chống cưỡng chính truyền thống ấy. Đó là cuộc giằng co không nghỉ giữa một tưởng tượng quá nhiều thiên phú về phía hãi hùng và một điều gì giống như đức tin Ki-tô giáo, hay đúng hơn là tập hợp những tưởng tượng Do Thái đã khuất phục dưới tay Plato và Aristotle.
Chính Conrad cũng thuộc truyền thống ấy. Một trong các cuốn tiếp theo của Conrad sẽ là "Tay điệp viên" - đi cùng "Nghìn lẻ một đêm mới" của Stevenson.
Melville tiếp tục phơi ơ tông "Mardi" cùng một số truyện ngắn mới:
Chiếc bàn gỗ-cây-táo
Pudding của người nghèo và mẩu vụn của người giàu
Đối với Melville dài, đóng góp sẽ là làm cho đầy đủ cụm bốn truyện quan trọng nhất, "Jacket Trắng" đã in sách, "Mardi" tiếp tục, và tới đây sẽ có luôn "Redburn".
Về mảng ngắn, Melville có 15 truyện: tập sách đã in gồm 6, tới đây sẽ có hai tập nữa, đầy đủ 9 truyện để hoàn thành chân dung. Một nhân vật cùng thời với Melville cũng sẽ sớm xuất hiện: Nathaniel Hawthorne (Thoreau thì đã in). Vậy là có thể lần lần dựng lại giai đoạn ấy.
Sang một phong cảnh khác hẳn: Mỹ Latin. Tiếp tục hồi ký Mario Vargas Llosa: cuốn hồi ký gồm hai tuyến truyện song song, các chương lẻ kể câu chuyện cuộc đời, còn các chương chẵn thì chỉ tập trung vào các hoạt động chính trị, nhất là quãng thời gian nhà văn ra ứng cử tổng thống. Ở đây chỉ dịch tuyến thứ nhất.
Mario Vargas Llosa: Cá gặp nước (Chương V)
Mario Vargas Llosa: Cá gặp nước (chương III)
Mario Vargas Llosa: Cá gặp nước (chương I)
Bonus, Borges trò chuyện với Sabáto, về chuyện không đọc báo. Đây là hai nhân vật trước Mario Vargas Llosa đúng một thế hệ.
Một chủ đề rất quan trọng đã hiện ra: suy tư về lao động, tự do và sự mài mòn của cách tổ chức sản xuất và xã hội hiện đại đối với nhân phẩm con người. Đã có thể bắt đầu đọc các text trên Văn Bản. Tổng hợp cụ thể sẽ có vào tuần tới. Cùng nhịp, chúng ta sẽ quay lại với mạch suy tư trong ngôn ngữ Đức, khởi đi từ Goethe.
Một bài đọc nữa của độc giả, một nối thực sự: "Tổ quốc của những tù binh"
