Melville: Mardi (kỳ 21)

CHƯƠNG LXVII

VUA NHÍ PEEPI

            Valapee, hay Đảo Khoai, ngự ngay trước lãnh thổ của Media, chúng tôi không mất nhiều thời gian để đến được hải ngạn của nó.

            Hai nền đất song song, nâng cao độ ba tầm cung bắn lên trên trời, hai dãy đồi chạy dọc toàn bộ chiều dài đảo, ở giữa là một thung lũng dần trải rộng, hai bên nền ngang nhau đến độ ở mỗi đầu, màu xanh rừng cây của nó hòa với màu xanh của đầm phá; và đảo này tựa như được một eo biển chia cắt.

            Chỉ mới vài bước chân trên bờ biển, các xuồng của chúng tôi đã kê sống chạm đáy nước, và như lạc đà lặng lẽ ra hiệu thông báo du khách chúng tôi phải xuống đất.

            Đến đây, những người dân đảo đã tụ tập chạy xuống nước, còng vai khúm núm mong cho có vinh dự được đưa chúng tôi lên bờ. Khi đã tới bãi biển, mọi tấm áo lúc này đang choàng đã ngay tức thì được cởi xuống tận thắt lưng; một bộ ngực trần là lời chào đến các vua. Điều này, rất tiện cho thường dân; những hình thức khoác nửa của họ thể hiện một lời chào liên tục và sâu sắc. 

            Ngay sau ấy, Peepi, người cai trị đảo Valapee tiến gần: một chú nhóc, chưa đến mười tuổi, ngồi giạng chân trên đầu một người câm lực lưỡng, tay cầm một cây giáo dài dựng thẳng trước mặt, gắn vào đấy một tán che làm bằng năm lá chuối to, mới hái. Được che mát như vậy, Peepi nhí tiến tới, vững chỗ nhờ túm lọn tóc của người khiêng cậu.

            Ngoài áo choàng đỏ, cậu hoàng con chẳng vận gì thêm ngoài biểu tượng hoàng gia Valapee; một xâu những vỏ ốc nhỏ, khép miệng, lõm, được cuộn và nằm mai phục dưới mái tóc xoăn, ê hề của cậu; một đầu để lơi qua tai, lộ ra đầu một con mãng xà, chạm khắc lạ mắt từ hạt đậu khấu.

            Như nhiều người đã biết quá rõ, xấp nhỏ hoàng gia lúc nào cũng có một vẻ phóng túng. Thế nhưng ở cậu bé Peepi này lại có điều gì đó sớm phát triển đến bất ngờ, đến nỗi ban đầu ta khó có thể kết luận ra sao.

            Các thăm hỏi ban đầu xong xuôi, đoàn khách được mời vào trong nội địa đến một chỗ nghỉ ngơi dưới bóng mát.

            Khi chúng tôi theo trên đường, bước giữa ông già Mohi nhà lưu giữ sử sách và Samoa anh Upolu, Babbalanja nài Mohi hãy khai sáng cho những ai còn xa lạ với câu chuyện của cậu Peepi kỳ khôi ấy. Vì lý do ấy, ông sử gia đã kể cho chúng tôi nghe câu chuyện sau, mà toàn bộ sự việc chỉ có mỗi ông là thông thạo.

            Peepi hình như được phong vương trước khi cậu sinh ra đời; vua cha của cậu vừa băng hà vài tuần trước sự kiện đó; rồi khi bỏ ngôi, ông phán rằng mình đã để lại một đức vua.

            Người ta kể nhiều chuyện ly kỳ về Peepi. Cùng với phẩm giá hoàng gia, và được tăng thêm vào linh hồn mà cậu sẵn có, vị vua nhỏ được xem là người thừa hưởng những thần khí anh dũng của khoảng hai mươi vị hào kiệt, hiền triết, kẻ khờ, và á thần, trước đó vốn đã an vị nơi đức vua cha.

            Người giàu có những món quà tâm linh ấy nhất chính là chúa tể đảo Valapee; hơn nữa, cậu còn là người thừa kế vô vàn những linh hồn vô danh, được các chủ nhân trung thành quá cố của chúng di tặng cho cậu. Nhờ một hành động hèn hạ của hội đồng trưởng lão, cậu cũng được sở hữu quyền thu hồi của tất cả và đơn lẻ các linh hồn bất tử, những người thừa kế đầu tiên của chúng có lẽ đã chết không di chúc ở Valapee. Ti tiện, nhưng lại là những trưởng lão táo tợn!, làm như vậy để tính đường quản lý các quyền bất khả xâm phạm của con cháu đời sau. Nhưng bởi vì chưa được sinh ra, người dân Valapee đã bị tước đoạt nhiều hơn những gì mà họ lúc này ra sức giật khỏi con cháu mình. Và các vị Peepi tiền nhiệm, cả nhỏ lẫn lớn, còn nhận được sự kính trọng sâu sắc hơn Peepi Đương Kim. Hãy chứng kiến cách hành xử của các trưởng lão thời xưa, mỗi khi tấn phong mãng xà hoàng gia^[1]. Trong một cơn sốt trung thành, họ thường có thói quen trình diện trước người thừa kế của hòn đảo để tiến hành nghi lễ triều đình Pupera; một nghi thức kỳ lạ, được gọi như vậy vì các nỗ lực để có được một tư thế đứng thẳng đảo ngược: cơ quan mũi làm trụ.

            Đa số những người quan sát tinh ý quy cho nghi thức này là nguyên nhân gây ra sự tẹt mũi của các trưởng lão; những người mà, tuy vậy, trên đảo lại rất được vẻ vang.

            Ngay cả các trưởng lão cũng là những người đã từng được quan sát tập quán cổ xưa, khi thần dân cáo lui khỏi hiện diện hoàng gia với cái đầu kẹp giữa hai đùi; để khi tiến ra theo hướng ngược lại, mặt của họ vẫn có thể kính cẩn hướng về vị chúa tể kiêm vị chủ nhân của họ. Họ đã có được một tầm nhìn cao quý hướng về đức vua. Mọi đối tượng thật là đẹp khi được chiêm ngưỡng qua một mái vòm.

            Nhưng ta trở lại với Peepi, người thừa kế linh hồn và thần dân. Có một tín điều với người dân Valapee, rằng Peepi không chỉ thực sự sở hữu những linh hồn được di tặng cho cậu mà thôi, mà linh hồn của cậu còn được phong phú thêm nhờ các phẩm chất riêng của chúng: Sự dũng cảm đâm đầu của Tongatona quá cố; sự thận trọng thỏ đế của Blandoo; sự xảo quyệt của Voyo; sự của dại dột của Raymonda; sự hoang tàn của Zonoree; sự tằn tiện của Titonti.

            Nhưng giả sử mọi phẩm chất ấy, lẫn cả những phẩm chất tương phản tương đương, cùng lúc tác động lên Peepi, thì chắc chắn cậu là một người trần mắt thịt đáng thương nhất trên đời, giữa một dòng xoáy không ngớt của những quyết tâm, không có khả năng hành động một mình.

            Nhưng phúc cho các vị thần vì câu chuyện diễn ra theo cách khác. Dẫu thần dân của cậu có sống chẳng khá hơn trước là bao, các linh hồn tạp nhạp của cậu đều ở vị trí trọng nhất và hoạt động nơi cậu, từng linh hồn một. Hôm nay, Tongatona dũng cảm cai trị hòn đảo, trù tính những cuộc chiến tranh và xâm lược; ngày mai, Blandoo ba lần dè dặt, người bãi bỏ đánh thuế, hướng chú ý của mình vào các ruộng khoai. Và các linh hồn cứ vậy luân phiên đến hết lượt.

            Vì thế, tuy rằng có khả năng hành động, Peepi, do các linh hồn ấy xoay vòng bên trong, lại là một thụ tạo thuộc vào hạng không thể tin cậy gì sất. Điều gì Zonoree rộng tay hứa ban thả cửa hôm nay thì ngày mai Titonti đã dè sẻn giữ lại; và mãi muôn đời Raymonda huỷ bỏ các việc của Voyo; còn Voyo, với các việc của Raymonda.

            Điều kỳ diệu nằm ở chỗ, ở Valapee tất cả mọi người đều náo động và bối rối về vấn đề luật pháp; đề xuất và rút ý kiến; những hủy bỏ và khôi phục; những nền móng không có kiến trúc thượng tầng; chẳng có gì là lâu bền ngoài chính hòn đảo ấy.

            Thế mà cũng không phải là không có những người ở các nước lân cận, những người thất bại để thu lợi nhuận từ trạng thái chuyển tiếp không ngừng trong các vấn đề quốc gia. Dân chúng cầu xin mọi ân huệ lên Peepi khi Zonoree hoang đàng đang thắng vai chúa tể. Và nhà nước được thúc đẩy nhờ những tuyên bố hùng hồn khi Blandoo nhút nhát chùn bước trước suy nghĩ chống lại chúng.

            Vì phải chịu những cơn bốc đồng trái ngược nhau chi phối, những thứ mà cậu không thể mảy may kiểm soát, Peepi rõ ràng đã bị lột trần khỏi mọi nghĩa vụ đạo đức. Cậu không là một người hành động tự do, hơn một trái tim đập trong lồng ngực cậu. Bởi thế, nghị viện trưởng lão cả nể của cậu đã thông qua một luật, thừa nhận cái thực tế lạ lùng nhưng đáng báo động, long trọng tuyên bố rằng Vua Peepi không có lương tri. Điều này phù hợp với sự thật. Nhưng khi họ đi xa hơn và chính thức tuyên ngôn theo luật, rằng Peepi không thể làm gì sai, tất nhiên là họ đã vi phạm sự thật; đã vậy, họ còn phạm một sai lầm đáng buồn trong logic của mình. Vốn sẵn cái bản chất không biết căm ghét cái ác cho triệt để, đối với Peepi, làm điều đúng là điều khó nhất trên đời.

            Xem xét tất cả các việc này thì chẳng trách sao cậu hoàng trẻ vô trách nhiệm về mọi mặt ấy lại là một cậu trai có sự tự tin cao độ lẫn cách cư xử suồng sã nhất mà người ta có thể nghĩ ra được.

CHƯƠNG LXVIII

RĂNG ĐƯỢC NHÌN NHẬN RA SAO Ở VALAPEE

            Cuộn qua những bụi rậm, như vết mãng xà, uốn lượn con đường chúng tôi đi. Và chẳng bao lâu, chúng tôi đến một rừng cây rộng thênh thang, uốn thành một vòm lá bầu dục. Nơi đây, chúng tôi ngả lưng thư thái và được phục vụ những đồ ăn thức uống.

            Ngoài điều này, đã xảy ra một chuyện đáng đề cập. Bỗng thấy hàm răng trắng đều của Hohora, một người trong số những người hầu của chúng tôi, Vua Peepi mới tỉnh bơ ngỏ ý xin Media cái ân huệ là nhổ những chiếc răng ấy ngay tại chỗ và dâng chúng lên cho cậu.

            Răng người, khi đã nhổ đi, thì được xem là một trong những món trang sức giá trị nhất ở Mardi. Vậy hãy mở nắp miệng hòm của ngươi cho to, Hohora, và trưng ra kho báu của ngươi. Một hàng ngũ bảnh bao quả là! đứng vai kề vai, chẳng có kẽ giữa. Thật là một bộ trang sức hoàn mỹ, Peepi nghĩ. Thế mà, có vẻ, nó không dành cho cậu; Media để nguyên hàm răng ấy cho chủ sở hũu hiện tại; bất kể chúng có nên đổi chủ hay chăng.

            Và từ đây, để dọn đường cho một số sự việc nhất định sẽ được thuật lại sau này, có đôi điều ta cần phải bàn thêm về cách mà răng người được nhìn nhận ở Mardi.

            Khi xâu lại với nhau, chúng được dùng làm vòng cổ hoặc đeo như hai giọt nước bên tai; chúng được gia công thành xúc xắc hoặc thay cho những mớ tóc thề, được trao cho nhau làm kỷ vật tình yêu.

            A! Cũng như ở mọi vùng đất, con người đấm ngực và bứt tóc mình mỗi khi phải gánh chịu đau khổ; và như thế, ở một số quốc gia, răng cũng bị lung lay dưới tác động của các cảm xúc tương tự. Ở mức độ lớn, điều này từng xảy ra ở các Đảo Hawaii, trước khi tượng thần và bàn thờ bị phá đổ. Vẫn còn sống ở Oaho các trưởng lão, những người từng hiện diện trong nghi thức đưa tang nổi tiếng của generalissimo hoàng gia quá cố của họ, Tammahammaha^[2], kể rằng chẳng biết đã có bao nhiêu cân ngà^[3] đã được thẩy trên mộ ông. Nếu như những voi trắng hoàng gia Xiêm La có ở đấy, hẳn chúng đã dâng lên những ngà voi dài, móc câu của mình, mà trên đó những con báo, kẻ thù của chúng, đã bị đâm xuyên; và kỳ lân đã nộp thanh đoản kiếm bất di bất dịch trên đầu của nó; và cá voi Cachalot oai vệ, tràng dài những tháp trắng trong hàm; phải, trên mộ người chiến binh khốc liệt ấy, những nai sừng tấm, những tuần lộc, và những hươu đã chất những gạc của chúng, như binh sĩ với vũ khí nơi chiến trường.

            Hỡi linh hồn uy nghi của Tammahammaha xăm trổ! Nếu những người mặc giáp trỗi dậy từ răng của một con rồng ghê tởm thì anh hùng hào kiệt nào sẽ bật ra từ nanh loài thú ăn thịt mà có thời đã gắn liền với chính những chiến binh! Liệu ta có phải là bà đồng Endor, mà ta đã gọi lên hồn ma ấy? Hay, Vua Saul, mà ta đã quá run rẩy trước cảnh tượng này?^[4] Vì, kìa! quanh ta hình xăm của Tammahammaha bành trướng, đến chừng cả bầu trời tựa như một tấm da hổ. Nhưng giờ đây, bóng ma lốm đốm ấy lướt qua; như một lá buồm chính trên tàu chiến, như mây cuốn xa, đến mạn dưới gió khi trời gió mạnh.

            Banquo^[5] đã chết, nào ta trở lại.

            Ở Valapee, chớ để lan ra thứ tập quán Hindoo man rợ khi dâng hiến những góa phụ cho các linh hồn của chúa tể họ; bởi lẽ, mang tang quyến, các goá phụ ở đó sẽ tái hôn. Cũng đừng để lan ra thứ tập quán Hawaii man dã mà hiến răng cho vong hồn kẻ chết; bởi lẽ, trước cái chết của một người bạn, chẳng ai lại hiến đi mọi thứ trong miệng để làm chứng cho nỗi thống khổ của mình. Trái lại, họ nhổ răng người quá cố, phân phát chúng cho những người đưa tang làm di sản tưởng niệm; còn ở các nơi khác, thìa bạc được trao làm quà.

            Từ sự quý giá trong cách nhìn nhận về răng người khắp quần đảo Mardi, và cũng từ kích cỡ thuận tiện của chúng mà răng ở đây được sử dụng như tiền tệ; các chuỗi răng được những người dân này xem trọng như thắt lưng hạt sò trong dân Winnebago miền Bắc; hoặc các vỏ ốc mắt chim trĩ trong dân Bengali. Tương tự, ở Valapee, những người ăn mày đẻ ra đã sẵn một khoản đầu tư kín gió trong miệng; song le, chưa bao lâu đã bị các vị chúa tể của họ trấn lột sạch sẽ; mặc cho họ miệng mồm cả đời không răng, và buộc họ phải ăn những món trái cây nghiền và flan chuối.

            Với vai trò là tiền tệ, răng người đỡ cồng kềnh hơn dừa rất nhiều - mà, giữa quần thể người mọi rợ sống biệt lập, họ lưu hành làm xèng; một quả, có lẽ, tương đương một xu penny. Có người lữ khách nọ ký sự về điều này, đã khanh khách cười rất đỗi; khi nhìn thấy sự khờ khạo của những con người bên ngoài văn minh ấy; thế mà người ấy đâu có hay chính mình mới là kẻ khờ khạo; bởi thứ tiền tệ của họ là do con người cố tình bày đặt ra, hầu thăm dò thói phung phí của các bà vợ; mấy quả dừa, dùng để chi tiền, quả là một gánh nặng để mang theo.

            Thêm một điều nữa, đó là lời thề long trọng nhất của một người Valapee bản địa ấy chính là lấy răng mình mà thề. “Thề có răng này,” Bondo nói với Noojoomo, “thề có răng này mà tau sẽ trả thù cho mi, Noojoomo!”

CHƯƠNG LXIX

CẢ ĐOÀN BÀN LUẬN, VÀ RÂU BÍM THUẬT LẠI MỘT HUYỀN THOẠI

            Ở Valapee không thấy dấu vết của người con gái chúng tôi đang tìm, và cũng không mấy hài lòng với thái độ khúm núm của người dân và cả những trò xuẩn càn của Peepi chúa tể họ, chúng tôi sớm đi khỏi đảo.

            Vậy khi chúng tôi dong buồm, Vua Media đã ban bố một sắc lệnh thân mật. Vua phán, rằng niềm vui hoàng gia của mình, ấy là suốt cuộc hải trình này ta nên tạm hoãn mọi cứng nhắc và lễ nghi trọng thể: không được tạm hoãn: không được để điều gì gây hại đến sự thoải mái của cả đoàn. Nhằm đẩy mạnh kế hoạch đáng yêu này, ông đã tháo bỏ các biểu tượng hoàng gia, cởi vương miện, cất quyền trượng, và đoan chắc với chúng tôi rằng ông sẽ không mang chúng trên người, trừ những lúc chúng tôi cập bờ, và sẽ mãi duy trì như vậy.

            “Chẳng phải tất cả chúng ta đều là bạn và là bằng hữu sao?” ông nói. “Vậy để ta là bằng hữu và bạn bè. Ta thôi giương cung, và các người cũng như vậy.”

            “Nhưng chẳng phải chúng ta là đáng tôn quý sao?” Babbalanja hỏi.

            “Nếu sự tôn quý mà được tự do và tự nhiên thì cứ tôn quý ra sao tuỳ ý, miễn đừng cứng nhắc là được.”

            “Vậy xin hãy như thế,” Babbalanja nói; “và, thưa chúa tể, bỗng tôi chợt nhớ mình thường có cái suy nghĩ, rằng hễ những ai toan ngự loan giá, thì những kẻ ấy đều ngu xuẩn và phù phiếm thay thảy. “Vậy, thưa chúa tể,” thoải mái bắt chéo chân chỗ ông nằm “đức vua đây, đấng cho vời các sứ giả của mình bằng một cái hất đầu uy nghi, chắc là vừa mới hết đau răng. Suy nghĩ này chắc sẽ làm vẹo cái cột sống rất bảnh sau lưng ngài ấy.”

            “Cẩn thận đấy, ông! ở đây có vua đang nghe.”

            “Xin bỏ qua cho, thưa chúa tể; tôi chỉ đang tranh thủ cái quyền miễn trách nhiệm đã được ban cho cả đoàn. Sau này, xin ngài cho phép một thần dân được nổi loạn chống lại sắc lệnh thân mật ấy của ngài, bởi tôi sẽ chẳng thoải mái như thế nữa đâu.”

            “Nói hay lắm, Babbalanja; lại gần đây; ngay chỗ này, bắt chéo chân sát bên chân ta; ta thấy, tầm vóc của ngươi đã cao hơn được cả sải rồi đấy. Vee-Vee, mang bầu rượu ra cho chúng ta; thế, chuyền cốc ra cho mọi người. Nào, Yoomy, hát một bài!”

            Và một bài, đã được hát.

            Và cứ thế chúng tôi dong buồm; thích thú ngả mình trên những tấm thảm trải dưới mái howdah.

            Cuối cùng, chúng tôi tiến đến gần một tảng đá, gọi là Pella, hay Vụ Trộm. Một vách đá cheo leo, xanh lục, bật khỏi nền của nó, và hắt một cái bóng như một cái hang lên đầm phá bên dưới, nước ẩm nhỏ long tong.

            Băng qua vách đá ấy giống như là được tìm thấy chính mình, như mấy thợ săn biển nọ, vô tình ở bên dưới cái hàm há rộng của một con cá voi; nếuthứ mà ngoạm xuống, thì chỉ có nuốt chửng bạn vào mồ. Nhưng đã quen với tảng đá, các tay chèo của chúng tôi chỉ ngửa đầu để đón lấy những giọt nước sảng khoái, mát rượi từ đám rêu bên trên.

            Lau những hạt châu lấp lánh trên râu, ông già Mohi xoay lại chỗ ông ngồi, ngay bên ngoài tán che, long trọng tuyên bố, rằng nhờ uống vào thứ nước này mà lắm kẻ đã được chữa khỏi tham vọng.

            “Làm sao lại như thế, ông già?” Media hỏi.

            “Bởi thứ nước này đã thấm qua tro của mười vua, xưa được chôn trong lăng mộ, sâu trong lòng tảng đá.”

            “Các vua hùng mạnh, và lẫy lừng, chắc hẳn,” Babbalanja nói, “cốt của họ được xem là đáng lưu trong hũ quý hũ bền. Vậy, Mohi, xin cho biết tên và chiến công khủng khiếp của họ.”

            “Than ôi! chỉ có lăng mộ của họ là còn.”

            “Chẳng nghi ngờ gì, như nhiều người khác, họ đã dựng nên lăng mộ ấy cho chính mình. Tôi dám chắc, họ yên giấc đấy, ông già. Mà tôi cũng lấy làm nghi ngờ lắm, nếu như, tảng đá ấy mà nứt, thì ta có thấy nhìn tro cốt của họ chăng. Mohi, tôi không nghĩ các vua ấy có xương mà chôn.”

            “Thế là, Babbalanja,” Media nói, “vì ngươi bóng gió rằng họ chẳng có hồn để mà lìa, nên ngươi gạt bỏ họ hết thảy; phủ nhận rằng họ thậm chí còn không tồn tại.”

            “Mười ngàn lần thứ lỗi, thưa chúa tể, tôi nào thiếu lễ độ như thế khi tưởng nhớ những người khuyết danh đã chết mà danh tiếng tăm lẫy lừng. Nhưng dù họ có từng sống trên đời này hay không, thì lúc này hết thảy đều như nhau cả. Song, cứ cho rằng họ từng sống; thì, nếu cái chết là một cái chết câm chết điếc, thì một cuộc rước khải hoàn trên mồ mả của họ chẳng mang lợi lộc gì cho họ. Nếu được sinh ra trong ánh sáng thì Mardi hẳn sẽ là những kỷ niệm vặt vãnh nhất với họ. Hoặc, biết đâu chừng, các kỷ niệm của họ có khi là một sự mất trí nhớ hoàn toàn về những điều trần thế; và bản thân họ không phải là chính họ, như loài bướm chẳng phải ấu trùng.”

            Yoomy nói, “Vậy thì Babbalanja, ông xem câu ấy là một ví dụ phù hợp cho sự thay đổi diệu kỳ sẽ xảy ra với con người sau khi chết ư?” “Không; vì phép loại suy có một kết quả không thoả đáng. Từ trạng thái nhộng, con tằm sẽ chỉ trở thành một con sâu bướm, vốn sẽ nhanh chóng chết đi. Tồn tại lâu nhất của nó là ở dạng một con sâu. Phù phiếm, tất cả đều là phù phiếm, Yoomy, để mà tìm trong tự nhiên cái bảo đảm thực chứng cho các nguyện vọng của chúng ta. Xuyên suốt mọi khu vực của mình, bà mẹ thiên nhiên có vẻ hứa hẹn một sự bất diệt của sự sống, thế nhưng là sự hủy diệt của tồn tại. Hoặc, như Bardianna xưa đã phán, nếu không chống lại chúng ta, thì tự nhiên chẳng dành cho chúng ta.”

            Media đứng dậy, phán: “Babbalanja, ngươi đúng là đã coi thường cái sự cận thần; dám nói về giun về sâu với ta, một vị vua và một á thần! Để giữ cho được danh thơm tiếng tốt, với chủ đề của ngươi, ta đề nghị một chủ đề hợp ý hơn.”

            “Xin thứ lỗi một lần nữa, thưa chúa tể. Và vì ngài muốn, chúng ta hãy bàn luận về chủ đề ấy. Trước tiên, tôi xin đưa ra một câu châm ngôn ai ai cũng biết, rằng ngay trong toàn bộ sự lưu danh hậu thế, sự lưu danh duy nhất, là thứ vô giá trị. Xin chúa tể tôi đừng mếch lòng. Đối với những tham vọng quý tộc, việc lưu danh mai này cũng có thể là thứ để ta liệu trước. Nhưng khi phân tích kỹ, cảm giác thương hàn ấy của họ có khi chẳng khác gì một tưởng vọng lung linh, thứ mà giờ đây, khi còn sống, họ được công nhận là những người sẽ nổi danh khi được phủ vải liệm, như khi còn thắt đai lưng.”

            Yoomy nói, “Babbalanja, vậy còn những việc lớn và việc tốt, mà các triết gia rất hay luận bàn ấy thì sao: chẳng phải thật dễ chịu khi tin rằng kỷ niệm về chúng sẽ sống lâu hơn chúng ta sao; và cả chính chúng ta nơi chúng?”

            “Giờ tôi xin lên tiếng,” Babbalanja nói, “về thói háo danh; là thứ thậm chí đã nguôi đi, như cơn khát đã được dịu bớt giữa sa mạc, chẳng chờ cho được diễm phúc, mà chỉ mong được cái làm khuây khoả nhất thời; và là thứ chẳng câu nệ gì sất miễn là thoả được cơn khát. Nhưng để tôi nêu đại ý. Số là chưa đầy một tiếng trước, Râu Bím đã kể cho chúng ta nghe câu chuyện về quốc vương Ottimo ấy, người khi còn sống không hề có mùi, đã lấy làm vui sướng vô cùng trước viễn cảnh được xức dầu thơm và tẩm xác, khi ông qua đời. Nhưng chẳng phải Ottimo là con người ngông cuồng hơn hết thảy mọi người sao? Vì chẳng mấy ai ra lệnh cho tấm vải liệm của mình được kiểm tra chất lượng trước hạn. Họ còn lo âu hơn nhiều về chất vải của mấy tấm vải trải giường mà những chân những tay còn sống của họ tĩnh dưỡng ở đó. Và, thưa chúa tể, với một số ngoại lệ hiếm hoi, chẳng phải toàn thể Mardi, nhờ các hành động của nó, tuyên bố, rằng được khét tiếng lúc này thì tốt hơn rất nhiều, so với được danh thơm về sau hay sao?”

            “Một suy nghĩ tầm thường, thưa chúa tể,” Yoomy nói. “Chẳng phải Bonja đáng thương, nhà thơ không được đánh giá đúng, đã tự an ủi lấy mình vì sự thờ ơ của những người đương thời, bằng các suy nghĩ khuyến khích về tương lai hay sao?”

            “Nói đơn giản là ông ấy cứ việc nhớ về vụ thu hoạch huy hoàng những tuyên dương mà hồn ma của ông ấy sẽ thu hoạch về cho mình,” Babbalanja nói; “còn Banjo, — Bonjo, — Binjo nào, — tôi chưa từng nghe qua về người này.”

            “Tôi cũng thế,” Mohi nói.

            “Ta cũng thế,” Media nói.

            “Con người đáng thương!” Babbalanja la lên; “Tôi lấy làm lo rằng vụ thu hoạch của ông ta còn chưa tới mùa.”

            “Than ôi!” Yoomy la to; “ông ấy đã chết hơn cả thế kỉ trước rồi.”

            “Nhưng nhân tiện anh nói về các nhà thơ không được đánh giá đúng, Yoomy,” Babbalanja nói, “Tôi nói thật với anh điều này được không?”

            “Nói đi,” Mohi nói, vuốt râu.

            “Cái người, mà hôm nay được mọi người đều nhìn nhận như một con số không, nếu sau này mà có được nhớ đến, thì chắc chắn hắn cũng sẽ được nhìn nhận tương tự. Bởi lẽ người ta có nhiều khả năng được đánh giá cao hơn khi còn sống so với việc bị đánh giá thấp khi qua đời. Và để bảo toàn danh tiếng của bạn, thì bạn phải chết.”

            “Ông mà cũng có cái suy nghĩ gây nhụt chí thế ư. Nhưng hãy trả lời, rằng tôi nghĩ Vua Media cũng chỉ là một người trần mắt thịt như ông; thế bây giờ tôi để lại tiếng thơm cho đời thế nào đây?”

            Babbalanja cân nhắc hồi lâu rồi nói, “Khắc nó, thưa chúa tể, khắc cho thật sâu lên một tảng đá nặng, rồi thả cho nó chìm, úp mặt xuống biển; bởi những nền biển sâu không thể thấy được thì lâu bền hơn những đỉnh núi hiện ra tỏ tường.”

            Dong buồm qua Pella, chúng tôi thấy mặt ở bên kia của nó; và an vị trong một kẽ nứt trên cao, là một ngư phủ cô đơn; cô độc như một con hải cẩu trên một tảng băng trôi; sợi dây câu bất động của người này thì ở dưới nước.

            “Người kia băn khoăn gì về mười vua vậy nhỉ,” Babbalanja nói.

            “Mohi,” Media nói, “ta nghĩ còn có một truyền thống khác liên quan đến tảng đá này: hãy kể cho chúng ta nghe.”

            “Thời xưa các linh thần và người khổng lồ, từng sống ở những vùng đất khô cằn, cách đó không xa so với rạn san hô xa nhất của chúng ta, thế nhưng từ khi bị chìm xuống đại dương, một băng tiểu yêu ác độc, đố kỵ, dáng cao chừng cả mấy fu-lông, với những cánh tay dài vô hạn; những kẻ cứ chốc chốc lại ném những cái nhìn thèm thuồng lên các hòn đảo ngập hoa của chúng ta. Chúng đã ham muốn từ lâu; đến chừng cuối cùng, chúng lội qua biển, bước trên rạn san hô, chiếm lấy hòn đảo gần nhất, lăn hòn đảo nhỏ ấy, tới lối ra gần đó.

            “Nhưng nhiệm vụ ấy không hề dễ dàng, và rạng đông đã khiến chúng phải bất ngờ ngay trong cuộc trộm cắp trắng trợn; đang khi gây ra cho vùng đất dấu yêu một cuộc dâng trào và lộn nhào gan góc. Mặc hòn đảo đáy chổng lên trời và lơ lửng giữa chừng, các vườn cây thì ở dưới nước, các nền đất thì ở trên cao, chúng nhanh chóng chuồn mất; trong khi vội vàng quá mức, thì đã bỏ rơi một tên đồng phạm, vất vả vô ích để giải phóng bàn chân của nó bị kẹt dưới vùng đất lộn ngược.

            “Tên đồng phạm đáng thương ấy bấy giờ gào lên một tiếng thét, như để đánh thức thần Upi, hay vị thần Cung Thủ, đang duỗi mình trên một tảng mây dài phía Đông; đã đã ngay lập tức quyết định lấy kẻ chậm chạp bất đắc dĩ ấy làm gương. Giật lấy cây cung, ngài bắn một mũi tên. Nhưng do bắn lố điểm đích, cây cung đã xuyên thấu mũi đất trên cao của mọt hòn đảo lân cận; tạo thành một cái vòm ở đó, vẫn tồn tại cho đến ngày nay. Mũi tên thứ nhì, song, đã hoàn thành nhiệm vụ của nó: tên khổng lồ đã chết và chìm sóng soài xuống đáy.”

            “Và giờ thì,” Mohi thêm, “nhìn qua mép mạn, và bạn sẽ thấy di hài của hắn đã hóa đá thành những sườn san hô trắng.”

            “Kìa, chúng đấy,” Yoomy nói, nhìn xuống nước chỗ chúng lấp lánh. “Một truyền thuyết kỳ khôi, nhỉ Râu Bím.”

            “Rất thú vị,” Media nói.

            “Dẫu có như vậy,” Babbalanja nói. “Nhưng có khi chúng ta đã phí thời gian mà nghe câu chuyện này; vì dẫu chúng ta có biết đi chăng nữa thì nó cũng chẳng làm chúng ta khôn hơn.”

            “Đừng yếm thế,” Media nói. “Không có sự gì tiêu khiển gì là phí thời gian cả^[6].”

            Đăm chiêu một lúc, Babbalanja đáp, “Thưa chúa tể, câu châm ngôn ấy có lẽ nó luôn đúng; nhưng nếu như đã nói câu này thành sáu từ, thay vì sáu tiếng, thì ngài đã thốt ra một câu hay hơn và sâu sắc hơn.”