favorites
Shopping Cart
Search
Vitanova
Prev
Alain
Next

Đoản luận về Giáo dục

Đoản luận về Giáo dục
144.000 đ

268 trang
12,8 x 19,5 cm

Cách đây năm năm, trong môi trường của bản dịch Tiến hóa sáng tạo (và rộng hơn, của Deleuze đọc Bergson), đã có một từ được đặt vào đúng chỗ: thời độ (la durée). 

Vì đã gọi đúng tên nên  đến: cuối năm 2020 thì có Thời Độ thật (tức Éditions de la Durée). Ở quyển sách duy nhất ấy, với cây thánh giá trên bìa, Alain đã hiện ra: là Alain ông thầy lớn - cái tên tự định cho mình, chứ không phải "Émile Chartier" như một diện mạo méo mó từng tồn tại trước đó.

ba Alain

Alain: đó là trục ngang của ngôi nhà: sự tự giáo dục, tự khuôn tạo chính mình. Trục dọc của nó là lịch sử. Một thế hệ mới đi tìm khuôn mặt, giọng nói của mình trước tiên phải đặt được mình vào phả hệ những tinh thần thao thức đã từng bùng nổ và hằn lại dấu hiệu của mình trên xứ sở - một sự nâng đỡ nhưng cũng là lời thách thức với thế hệ tiếp theo.  Làm xong nhiệm vụ ấy, cái tên mới được phép ra đời.


Alain, trước hết, là sự nghiêm khắc. Có một niềm tin vững chắc về giáo dục nơi ông, rằng học là học, không phải chơi; rằng điều gì dễ học thì cũng dễ quên; rằng chinh phục khó khăn mới là bài học tốt nhất; rằng lao động thực mới tạo ra tinh thần thực; rằng học trò nên được làm việc nhiều hơn là giáo viên, như ở chương LI viết: "Có cái định kiến ​​hành chính dẫn đến việc bắt giáo viên phải làm việc của giáo viên; và tôi thừa nhận rằng họ làm việc rất nhiều; họ là những học sinh rất tốt. Nhưng các học sinh cũng đã quen với việc không làm gì cả; tôi muốn đảo lộn thế giới nhỏ bé này một chút." Đối với Alain, cần phải học theo lối khó khăn kể cả những gì dễ nhất. 

(về sự không chọn dễ)

Và Alain khẳng định, đọc là một việc rất khó. Quay trở lại với khởi đầu của đọc - tức là tập đọc - cần phải thấy, như Alain, rằng đánh vần thì không phải là đọc. Đọc, đó là chỉ một ánh mắt đã đủ để nắm bắt những gì một cái gì đó nói, chẳng hạn như một tấm biển báo, "người ta phải biết đọc chữ in như một nhạc sĩ thành thạo đọc nhạc" (Đoản luận về giáo dục, XXXVIII). Vẫn trong so sánh giữa học nói chung và học nhạc, Alain bảo, chẳng ai ngạc nhiên khi một học trò tập piano đánh đi đánh lại không biết bao nhiêu lần vài dòng nhạc trên một tổng phổ, và cũng thế, đâu có gì đáng ngạc nhiên khi học sinh ở trường phải bỏ nhiều công sức để nắm được một điều gì đó. 

[...] [M]ột ông thầy giáo thuần thành (vì ta có thể coi Alain là một người như vậy, thuộc về một hạng mục hết sức hiếm hoi) như Alain hẳn sẽ không có chút nào tin vào những phương pháp như "lấy học sinh làm trung tâm", và kể cả chuyện các giáo viên tìm cách trở nên thân thiết với học sinh. Rất có thể, trước hiện tượng ấy, Alain sẽ buông một câu: "Nhưng đó là mị dân, đó không phải là dạy học".

Và Alain miêu tả không thể rõ hơn, cũng như không thể sắc bén hơn, về tình trạng vô chính phủ khi trong lớp có một ông thầy nào tìm cách gần gũi với học trò mình. Một ông thầy không phải là một ông bố, cũng như một ông bố thì không phải là một ông thầy. Nhất là, trong cái nhìn của Alain, nhất định không có chuyện trường học là một gia đình, cho dù là theo một con đường ẩn dụ.

Như vậy cũng đồng nghĩa với phân biệt thật rạch ròi hai thứ rất dễ lẫn vào với nhau: văn hóa và sinh học. Chắc chắn đây là điểm rất mấu chốt trong tiến hóa của con người: văn hóa không bao giờ trùng hợp với sinh học.

Chính vì vậy, Alain là hết sức cần thiết với chúng ta. Và Alain cần thiết như thế không phải vì đấy là một nhà thông thái, cho dù quả thật Alain rất thông thái, mà vì đấy là một tinh thần nghiêm khắc. Một tinh thần nghiêm khắc tức là một tinh thần không vì cái gì mà ngả theo những thứ đang thịnh hành và thời thượng; và cũng chỉ một tinh thần nghiêm khắc mới có khả năng đưa mọi thứ về đúng chỗ của chúng. Điều này là hết sức quan trọng, dẫu rất thường xuyên, nó gây khó chịu, cũng như khó hiểu.

Ta cũng thấy khó mà hiểu nổi, tại sao một triết gia ở tầm cỡ như Alain lại có thể viết vô vàn "đoản luận" (propos) như vậy. Đây là một nghịch lý: Alain là một con người của hệ thống, nhưng các propos của Alain lại như thế lúc nào cũng phá tung các hệ thống. Những "propos" của Alain: André Maurois, khi viết lời tựa cho ấn bản của tủ sách La Pléiade in các propos của Alain, viết: "Đây là một trong những cuốn sách đẹp nhất trên đời." Tuy Maurois là học trò của Alain nhưng ta có thể tin, khi Maurois bảo, "Tôi đặt nó [cuốn sách in các propos của Alain] ngang mức với Montaigne và Montesquieu." Sự xếp "ngang mức" này là một chứng nhận cho một điều: chính là sự nghiêm khắc đã nói ở trên. Các nhân vật như vậy (Montaigne, Montesquieu, Alain) làm cho thế giới có thể có trật tự.

(Rụt rè và lịch thiệp)

 

[Sách thuộc FORMApubli kỳ Xuân 2023. Để đăng ký nhận tin về các đợt xuất bản sách/ tạp chí của chúng tôi trong năm, độc giả có thể điền link sau. Cứ mỗi kỳ mới, chúng tôi sẽ gửi mail cho bạn.]

Pillars

Alain

Balzac

Henry James

Joseph Conrad

favorites
Thêm vào giỏ hàng thành công