Nốt Beckett
Sau bình luận của Cioran về Beckett ở kia - một sự vẽ chân dung rất nhiều tính cách correspondence, đã có thể thực sự đọc vào Beckett. Dưới đây là hai mảnh của Malone meurt và Không thể gọi tên: hai truyện thuộc triology vĩ đại (truyện thứ ba là Molloy).
Triology của Beckkett ra đời sau những truyện mảnh triển khai loạt "nhân vật" đầu tiên - từ Murphy, qua Watt, đến Mercier et Camier. Những truyện viết sau tiếp tục vòng lại với các truyện từ trước. Truyện cuối cùng của triology - Không thể gọi tên, viết năm 1949, thậm chí còn quay lại với cả nhân vật trong Molloy, truyện đầu tiên.
Malone chết
- Beckett
Dẫu sao rốt cuộc tôi sẽ sớm chết hẳn. Có thể là tháng tới. Nếu thế sẽ là tháng Tư hoặc tháng Năm. Bởi vì năm còn chưa tiến xa lắm, cả nghìn dấu chỉ nhỏ xíu bảo cho tôi biết điều đó. Có khả năng tôi nhầm và tôi sẽ qua cả ngày Saint-Jean lẫn thậm chí cả Mười bốn tháng Bảy, ngày lễ tự do. Tôi nói gì nhỉ, tôi có khả năng đi tới tận Transfiguration, đúng như tôi tự biết về tôi, hoặc Assomption. Nhưng tôi không tin, tôi không tin tôi nhầm khi nói các vui tươi đó sẽ diễn ra mà không có tôi, năm nay. Tôi có cảm giác ấy, tôi có nó từ vài hôm rồi, và tôi tin vào nó. Nhưng nó khác biệt như thế nào với những cảm giác đã lừa mị tôi kể từ khi tôi tồn tại? Không, đó là một dạng câu hỏi không đặt ra nữa, đối với tôi, tôi chẳng còn cần sự đẹp đẽ. Tôi sẽ chết chính hôm nay, nếu muốn, không cần gì khác ngoài thúc một tí chút, nếu tôi có thể muốn, nếu tôi có thể thúc. Nhưng đã thế thì cứ để mặc tôi chết đi, chẳng cần bấn lên làm gì. Chắc có điều gì đó đã thay đổi. Tôi không muốn ấn cán cân xuống nữa, dẫu là về bên này hay bên kia. Tôi sẽ trung lập và ì ra. Điều đó đối với tôi sẽ dễ thôi. Chỉ quan trọng mỗi việc để tâm đến những vọt lên. Vả lại tôi bớt nhảy vọt lên kể từ khi ở nơi đây. Lẽ dĩ nhiên thỉnh thoảng tôi vẫn còn các cử động sốt ruột. Giờ đây chúng chính là thứ tôi cần tự ngăn mình, trong vòng dăm ba tuần. Tất nhiên không quá lên điều gì, khóc và cười một cách bình thản, không rộn lên. Phải, rốt cuộc tôi sẽ được tự nhiên, tôi sẽ chịu nhiều đau đớn hơn, rồi bớt đi, mà chẳng rút được kết luận nào từ đó, tôi sẽ tự lắng nghe ít hơn, tôi sẽ không lạnh chẳng nóng, tôi sẽ âm ấm, tôi sẽ chết âm ấm, không hào hứng. Tôi sẽ không nhìn tôi chết, việc đó sẽ làm sái đi mọi thứ. Tôi có từng nhìn tôi sống hay không? Tôi đã bao giờ than thở? Vậy thì tại sao lại sướng lên, vào lúc này? Tôi hài lòng, gượng gạo, nhưng không đến mức phải vỗ tay. Lúc nào tôi cũng hài lòng, vì biết mình sẽ được đền bù. Ông ta đang ở đây, cái lão già nợ nần tôi. Đó có phải lý do để ăn mừng? Tôi sẽ không trả lời các câu hỏi nữa đâu. Tôi cũng sẽ cố không đặt chúng cho bản thân tôi nữa. Người ta có thể chôn tôi đi, rồi thì người ta sẽ không còn thấy tôi trên bề mặt. Kể từ lúc này đến khi đó tôi sẽ tự kể cho tôi nghe các câu chuyện, nếu mà tôi có thể. Đó sẽ không phải cùng loại câu chuyện như xưa kia, vậy thôi. Đó sẽ là những câu chuyện không đẹp chẳng tệ, bình thản, ở chúng sẽ chẳng còn nữa cả sự xấu xí, vẻ đẹp, lẫn cơn sốt, chúng sẽ gần như không sức sống, giống nghệ sĩ ấy. Tôi đã nói gì thế nhỉ? Không sao đâu. Tôi tự hứa với mình thật nhiều sự thỏa mãn, một sự thỏa mãn nhất định. Tôi thấy thỏa mãn, thế đấy, xong rồi, người ta đền bù cho tôi, tôi chẳng cần gì nữa. Trước hết hãy để tôi nói rằng tôi không tha thứ cho ai hết. Tôi mong cho tất tật sẽ có một cuộc đời tàn khốc và sau đó những ngọn lửa và băng giá của địa ngục rồi trong các thế hệ đáng tởm sắp tới một ký ức đẫm vinh dự. Tối nay nhiêu vậy là đủ rồi.
Lần này tôi biết là tôi đi đâu. Không còn là đêm của ngày trước, của xưa kia nữa. Giờ chỉ là một trò chơi, tôi sẽ chơi. Cho đến tận lúc này tôi còn chưa biết chơi. Tôi muốn lắm chứ, nhưng biết là chẳng thể nào. Dẫu sao tôi cũng vẫn thường tự ép mình. Tôi bật sáng khắp nơi, tôi nhìn ra xung quanh, tôi khởi sự chơi với những gì mà tôi nhìn thấy. Những người và những vật chỉ đòi được chơi, cả một số con vật nữa. Chuyện bắt đầu rất ổn, tất thảy đến với tôi, sung sướng vì có người muốn chơi cùng họ. Nếu tôi nói, Giờ tôi cần một tên gù lưng, tức thì một gù lưng sẽ đến ngay, kiêu hãnh vì cục gù sẽ được tán thưởng lắm. Hắn chẳng hề nảy ra ý nghĩ là tôi có thể bắt hắn cởi quần áo. Nhưng tôi mau chóng còn lại một mình, không ánh sáng. Chính vì vậy tôi đã từ chối muốn chơi và làm sao để méo mó và ngọng nghịu lúc nào cũng là những gì thuộc về tôi, các giả thuyết phập phờ, bóng tối, cuốc đi thật dài hai tay chìa ra trước, chỗ trốn. Đó là sự nghiêm túc mà kể từ sắp tròn một thế kỷ nay có thể nói chưa từng bao giờ tôi rời khỏi. Giờ đây mọi sự sẽ thay đổi, tôi không còn muốn làm gì khác ngoài chơi nữa. Không, tôi sẽ không khởi sự bằng một sự quá lời. Nhưng tôi sẽ chơi một phần lớn thời gian, kể từ nay, phần lớn nhất, nếu mà tôi có thể. Nhưng có lẽ tôi sẽ không thành công hơn trước kia. Có lẽ tôi cũng sẽ bị bỏ rơi giống như trước kia, không món đồ chơi nào, chẳng ánh sáng. Vậy thì tôi sẽ chơi một mình, sẽ làm như tôi có nhìn thấy tôi. Thấy mình đủ sức hình dung một dự định như vậy tôi phấn khởi lắm.
Hẳn tôi đã suy nghĩ trong đêm về thời khắc biểu của tôi. Tôi nghĩ tôi sẽ có thể tự kể cho mình nghe bốn câu chuyện, mỗi chuyện theo một chủ đề khác nhau. Một về một người đàn ông, một chuyện khác về một người đàn bà, chuyện thứ ba thì về một vật nào đó và cuối cùng là chuyện về một con vật, có lẽ một con chim. Tôi nghĩ mình không quên gì. Chắc sẽ ổn. Có lẽ tôi sẽ cho người đàn ông và người đàn bà vào cùng một câu chuyện, có ít khác biệt đến thế giữa một người đàn ông và một người đàn bà, ý tôi muốn nói mấy người của tôi. Có lẽ tôi sẽ không có đủ thời gian để kết thúc. Mặt khác, có lẽ tôi sẽ kết thúc quá sớm. Thế là tôi lại rơi vào mấy thứ nan giải xưa cũ rồi. Nhưng đó có phải những điều nan giải không, các thứ nan giải đích thực ấy? Tôi không biết. Việc tôi sẽ không kết thúc được thì có quan trọng gì đâu. Nhưng giả như tôi phải kết thúc quá sớm? Cũng chẳng quan trọng luôn. Bởi nếu thế tôi sẽ nói về những thứ mà tôi còn sở hữu, đó là một dự định rất cũ. Đó sẽ là một dạng kiểm kê. Dẫu thế nào cái đó tôi cũng phải đợi cho đến những khoảnh khắc thực sự cuối cùng thì mới làm, để chắc chắn là đã không nhầm. Vả lại đó là một điều mà chắc chắn tôi sẽ làm, dẫu chuyện gì xảy ra đi chăng nữa. Để hoàn thành tôi sẽ chỉ cần mười lăm phút là cùng. Nghĩa là tôi hoàn toàn có thể làm lâu hơn, nếu muốn. Nhưng nếu thiếu thời gian, vào khoảnh khắc cuối cùng, thì tôi sẽ chỉ cần mười lăm phút ngắn ngủi, để lập toàn bộ bản kiểm kê. Từ giờ trở đi tôi muốn thật rõ ràng mà không cuồng loạn, trong các dự định của tôi có điều đó. Rõ rằng tôi rất có thể tắt ngúm đột ngột, loáng một cái. Chẳng phải sẽ là tốt hơn nếu nói về những gì tôi sở hữu mà không chần chừ gì nữa? Vậy chẳng phải là thận trọng hơn à? Nếu vậy sẽ phải chỉnh sửa, vào phút cuối cùng? Đó chính là điều lý trí khuyên tôi tôi nên làm. Nhưng lý trí chẳng hề hấn mấy lên tôi, vào lúc này. Mọi thứ đều đổ xô tới để khích lệ tôi. Nhưng chết đi mà không để lại bản kiểm kê, tôi có thực sự chịu nổi khả năng ấy không? Đấy, tôi lại bắt đầu lẩn thẩn rồi. Phải giả định rằng tôi sẵn sàng chịu, vì tôi sẽ dám mạo hiểm. Cả đời mình tôi đã cố kìm không làm việc lập bản tổng kết đó, tự nhủ rằng, Quá sớm, quá sớm. Ừ thì, vẫn còn quá sớm. Cả đời mình tôi đã mơ tới cái thời điểm khi, rốt cuộc đã được cố định, ở chừng mực người ta có thể trước khi đánh mất mọi thứ, tôi sẽ gạch một đường và tính tổng số. Dường như khoảnh khắc đó đã cận kề rồi. Sẽ không vì thế mà tôi mất bình tĩnh đâu. Tức là trước hết các câu chuyện của tôi và sau rốt, nếu mọi chuyện ổn, là bản kiểm kê của tôi. Và tôi sẽ bắt đầu, để không còn nhìn thấy họ nữa, người đàn ông và người đàn bà. Đó sẽ là câu chuyện đầu tiên, trong đó không có chất liệu cho hai câu chuyện. Thế nên xét cho cùng sẽ chỉ có ba câu chuyện, chuyện mà tôi vừa nhắc, rồi chuyện về con vật, rồi chuyện về cái vật, chắc hẳn là một hòn đá. Tất tật đều rất rõ ràng. Sau đó tôi sẽ lo cho những gì mà tôi sở hữu. Nếu sau đó mà vẫn còn sống, tôi sẽ làm điều cần thiết, để chắc chắn mình đã không nhầm. Đã được quyết định như vậy rồi. Trước kia tôi không biết mình đi đâu, nhưng vẫn biết là sẽ đến, biết là quãng mù quáng dài dặc rồi sẽ kết thúc. Mù mờ quá thể, Chúa ơi. Tốt rồi. Giờ thì phải chơi. Tôi thấy khó mà quen được với ý nghĩ này. Sương mù cũ gọi tôi. Giờ thì phải nói điều ngược lại. Bởi vì con đường rất rõ này, tôi cảm thấy có lẽ mình sẽ không đi được cho đến cùng. Nhưng tôi rất hy vọng. Tôi tự hỏi mình có đang mất thời gian vào lúc này, hay đang được lợi thời gian. Tôi cũng đã quyết định tự nhắc một cách ngắn gọn hoàn cảnh lúc này của tôi, trước khi bắt đầu các câu chuyện. Tôi nghĩ là tôi đã nhầm. Đó là một điểm yếu. Nhưng tôi sẽ bỏ qua nó. Sau đó tôi sẽ lại càng chơi hào hứng hơn. Vả lại cái đó có liên quan tới sự kiểm kê. Vậy nên thẩm mỹ là cho tôi, ừ thì một dạng thẩm mỹ nào đó. Bởi vì tôi sẽ phải trở lại nghiêm túc để có thể nói đến những gì mà tôi có. Tức là thời gian tôi còn chia ra năm. Năm gì? Tôi không biết. Mọi thứ đều phân chia bên trong chính nó, tôi cho là vậy. Nếu lại khởi sự muốn suy nghĩ tôi sẽ để trượt mất cái chết của tôi. Tôi phải nói rằng triển vọng này có cái gì đó hấp dẫn. Nhưng tôi rất lão luyện. Tôi tìm được sự hấp dẫn ở mọi thứ từ vài hôm nay. Ta hãy quay trở lại với năm. Hoàn cảnh lúc này, ba câu chuyện, kiểm kê, vậy đấy. Cũng không loại trừ vài quãng nghỉ. Đó là một chương trình. Tôi sẽ chỉ chệch khỏi đó trong chừng mực không thể làm khác. Đã quyết vậy rồi. Tôi cảm thấy tôi đang có một lỗi lầm lớn. Không sao đâu.
Không thể gọi tên
- Beckett
Không, tôi không có giọng, ở chương này tôi không có giọng. Đó là một trong các lý do khiến tôi đã ngỡ mình là Worm. Nhưng tôi cũng không có các lý do, không có lý, tôi giống như Worm, không giọng chẳng lý, tôi là Worm, không, nếu là Worm thì tôi sẽ không biết điều đó, tôi sẽ không nói điều đó, tôi sẽ chẳng nói gì, tôi sẽ không biết gì, tôi sẽ là Worm. Nhưng tôi không nói gì, tôi không biết gì, những giọng ấy chẳng phải của tôi, cả những suy nghĩ ấy nữa, mà là lũ kẻ thù cư ngụ nơi tôi. Chúng bắt tôi nói tôi không thể là Worm, kẻ không thể cưỡng đoạt. Chúng bắt tôi nói có thể tôi là anh ta, cũng như chúng là anh ta. Chúng bắt tôi nói rằng, vì không thể là anh ta, tôi phải là anh ta. Rằng, vì đã không thể là Mahood, như lẽ ra đã có thể, tôi phải là Worm, như tôi không thể vậy. Nhưng có phải vẫn chúng nói rằng, vì đã không thể là Worm, tôi sẽ là Mahood, nhất quyết, từ đây suy ra kia? Cứ như là, và chút im lặng, như là tôi đã đủ lớn để hiểu chỉ cần lấp lửng vài từ, một số điều, nhưng không, tôi cần những lời giải thích, cho mọi thứ, và nữa, tôi không hiểu, chính bởi thế cuối cùng tôi làm chúng tởm, vì sự ngu của tôi, chính chúng nói thế, nhằm ru ngủ tôi, nhằm làm tôi nghĩ tôi ngu hơn mức ngu thực của tôi. Và có phải vẫn chúng nói rằng, thành Worm, ngược lại mọi trông đợi, rốt cuộc tôi sẽ thành Mahood, hóa ra Worm là Mahood, ngay khi nào ta thành anh ta? A, giá như mà chúng muốn bắt đầu, chúng muốn làm gì tôi thì làm, chúng thành công lần này, biến tôi thành ra cái gì chúng muốn, tôi sẵn sàng thành tất tật những gì chúng muốn, tôi đã quá mệt vì phải là vật chất, vật chất, vần vò mãi cũng thẳng ra cái gì. Hoặc giả vì nản chúng bỏ mặc tôi, một đống ở đó, cái đống sẽ chẳng bao giờ có kẻ nào điên đến độ muốn dùng để tạo hình. Nhưng chúng không đồng ý, tất tật có cùng một phe thì chúng cũng chẳng biết biến tôi thành gì, chúng chẳng biết tôi ở đâu, tôi là thế nào, tôi giống như bụi, chúng muốn từ bụi tạo thành một thằng người. Vậy nên chúng tự buông mình vào sự nản chí. Ấy là để phỉnh tôi, để lừa tôi, để tôi thấy như thể tôi tự nghe thấy lời mình, rốt cuộc, rốt cuộc thì tôi cũng, có lẽ không phải chúng nói vậy, có thể chỉ là tôi đang nói vậy. A, tôi muốn xiết bao phát hiện được một giọng nói của tôi trong bản hợp xướng đó, hẳn đó sẽ là điểm kết những nỗi khó nhọc của chúng, và những nỗi khó nhọc của tôi. Hắn đã nói, hắn nghĩ là hắn đã nói, hắn thuộc về chúng ta, giờ đây chúng ta hãy mau chóng im miệng đi thôi, tất, tất cả chúng ta. Chính vì thế mà có những quãng im lặng ngắn ấy, để cho tôi ngắt lời chúng. Chúng nghĩ tôi không chịu được sự im lặng, rằng một ngày kia nỗi kinh hãi im lặng sẽ buộc tôi cất lời, theo bất kỳ cách nào. Chính vì thế mà chốc chốc chúng lại ngắt lời nhau, nhằm tìm cách thúc tôi tới bến. Nhưng chúng không dám im quá lâu, mẹo đó có thể sẽ sụp. Quả đúng tôi chẳng hề thích chúng, những cái hố nơi tất tật chúi đầu vào, rình rập một lời thì thầm con người. Cái đó, đâu phải là im lặng, mà là đống bẫy, tôi không đòi hỏi gì hơn là có thể ngã xuống đó, hét lên một tiếng nho nhỏ có thể được coi là tiếng con người, như con khỉ nhỏ trúng thương, đầu tiên và cuối cùng, rồi mất hút luôn, sau khi đã the thé hét. Rốt cuộc, nếu chúng khiến được tôi mang một giọng nói cho Worm mượn, trong một khoảnh khắc phấn khởi, thì ai biết, có lẽ tôi sẽ biến nó thành giọng của tôi luôn, trong một khoảnh khắc rối bời. Đó chính là thứ chúng mù mờ muốn. Nhưng chúng sẽ chẳng làm được đâu. Chúng có từng khiến được Mahood nói không? Dường như là không. Tôi nghĩ Murphy thỉnh thoảng có nói, có lẽ những người khác nữa, tôi không nhớ, nhưng như khỉ, tôi chỉ toàn thấy kẻ nói giọng bụng. Tôi cảm thấy chuyện sẽ bắt đầu. Hẳn chúng đánh giá tôi đủ mức đần, với những câu chuyện về là và tồn tại của chúng. Đúng, giờ đây tôi đã quên mất Worm là ai, anh ta thế nào, anh ta ở đâu, anh ta làm gì, tôi sẽ khởi sự là anh ta. Gì cũng được, thay vì cái lối nói rởm đời này. Mau chóng một chỗ. Không đường vào, chẳng lối ra, chỗ thật an toàn. Không giống Eden. Và các Worm ở trong đó. Không cảm thấy gì, không biết gì, không thể làm gì, không muốn gì. Cho tới lúc anh ta nghe thấy cái tiếng ồn sẽ không dừng lại nữa này. Khi ấy sẽ là hết, Worm không còn nữa. Ta biết điều đó, nhưng ta không nói nó ra, ta nói đó là thức tỉnh, khởi đầu, của Worm, bởi vì phải nói, giờ đây phải nói đến Worm, phải có thể làm thế. Không còn là anh ta nữa, nhưng ta hãy làm như thể vẫn là anh ta, tai vểnh lên, đẩy anh ta vào bất hạnh, vào những phương cách trục xuất anh ta, mắt rình mò, mặt thì thẩu ra. Phải, ta hãy gọi đó là Worm, để có thể hét lên, chừng nào trò lừa tinh vi đã xong xuôi. Nhưng đó vẫn là cuộc đời, cuộc đời khắp nơi và luôn luôn, thứ mà tất cả mọi người nói đến, cuộc đời khả dĩ duy nhất. Tên Worm khốn khổ kia, tưởng đâu mình là một ai khác, mà vốn dĩ anh ta chẳng tin điều gì, anh ta đây, trông giống đến nỗi thiếu điều tôi đã nhầm, với một tên tù mãn kiếp, hoặc một kẻ điên. Tôi đang ở đâu? Đó là ý nghĩ đầu tiên của tôi, sau một đời lắng nghe. Từ câu hỏi này, nằm đó không được hồi đáp, tôi nhảy vọt về phía những câu hỏi khác, thuộc dạng nhiều tính chất cá nhân hơn, mãi về sau. Có lẽ rốt cuộc tôi sẽ, trước khi trở lại giấc hôn thụy, tưởng mình là người sống, nói theo nghĩa kỹ thuật. Nhưng ta hãy tiến hành theo đúng trật tự. Tôi sẽ cố hết sức, như mọi khi, vì không thể làm khác. Tôi sẽ để mặc buông xuôi, còn giống xác chết hơn bao giờ hết. Nhận về thế nào, qua ngả tai, hoặc bị thổi thật mạnh vào lỗ đít nhờ kèn đồng, tôi sẽ lại giao đi đúng y, từ và từ, qua miệng, một cách thuần khiết nhất, và theo cùng thứ tự, chừng nào mà tôi có thể. Sự do dự nhỏ xíu kia, giữa đến và đi, nông nỗi hơi chậm trễ trong cuộc giải tán, tôi coi là việc của tôi, đó là tất tật những gì tôi có thể làm. Vèo một cái sự thật rốt cuộc sẽ ào lên tàn phá tôi, nếu như mà chúng không chịu ngừng lải nhải đi. Tôi nghe. Khá là chần chừ. Tôi là Worm, nghĩa là tôi không còn là anh ta nữa, bởi đột nhiên tôi nghe thấy. Nhưng cái đó thì tôi sẽ quên, trong sức nóng của khốn cùng, tôi sẽ quên mình không còn là Worm nữa, mà là một dạng Toussaint Louverture ở vùng thứ mười, chúng trông chờ điều đó lắm đấy. Worm, tôi nhận thấy cái tiếng ồn sẽ không ngừng lại ấy, tuy vẫn để hiển lộ một sự phong phú nhất định, ở tận sâu một nỗi đơn điệu không tên. Sau một quãng rất lâu tôi chẳng biết bao lâu nữa, người ta đã không nói cho tôi biết, về nó tôi có trí tuệ đủ mức kịch phát để biết rằng đó là một giọng nói và rằng, trong tự nhiên nơi tôi có thể vênh váo vì đã có một bàn chân, còn có những tiếng ồn khó chịu hơn, chúng sẽ sớm vang đến thôi. Sau đó rồi cứ đi mà gieo rắc khắp nơi rằng tôi không có đủ mọi thứ từ trước cho thân phận con người đi.
Nhị Linh dịch
một mùa hè
